Początki kamizelki

Pierwowzór kamizelki męskiej w modzie europejskiej pierwszy raz pojawił się w drugiej połowie XVII wieku na dworze Karola II. Wcześniej wkładano krótki kaftan na koszuli, który później ewoluował w szustokor, pod którym wkładano kamizelkę. Inspiracją była moda przywieziona przez podróżników z Persji. W tamtejszych rejonach wyższa temperatura nie wymagała pełnego okrycia wierzchniego, lecz czegoś, co jednocześnie chroni przed żywiołami i zarazem jest dekoracyjne. Początkowo była węższa i sięgała, aż do kolan. Posiadała obcisłe rękawy z mankietami wywijanymi na wierzch, które zniknęły całkowicie w XVIII wieku. Przyozdabiano ją naszyciami ze złotej nici, haftem oraz rzędem guzików. Na przestrzeni lat kamizelka stawała się coraz krótsza, aż sięgnęła wysokości talii. Pod koniec XVIII wieku najmodniejsze były proste, jasne uszyte z lnu. Filigranowy haft był wykonany białą bądź kontrastującą nicią wzdłuż brzegu z motywem roślinnym. W XIX wieku pojawiły się kamizelki szyte z atłasu, jedwabiu oraz haftowane z kolorowymi ekstrawaganckimi motywami. Ówczesna kamizelka stała się podobna krojem do dzisiejszej. Wkrótce została częścią codziennego stroju. Brak kamizelki przy trzyczęściowym garniturze był równoznaczny z byciem nago. Standardowo szyta była z tego samego materiału co garnitur. Współcześnie istnieją zestawy hybrydowe, w których kamizelka różni się od pozostałych części kompletu.

W pierwszej połowie XVIII wieku poły justaucorps były często usztywnione, tak aby odstawały od sylwetki i ukazać bogato zdobioną kamizelkę pod spodem. Dopasowane elementy kamizelek najpierw tkano i haftowano, a potem zszywano.

Na początku pierwszej połowy XVIII wieku tak jak wspominałem wcześniej, dominowały długie kamizelki sięgające wręcz do kolan. Szyto je z białego albo jasnego lnu, przyozdabiano ręcznie wykonywanym filigranowym haftowaniem, białą nicią jedwabną albo czasem metalowym bajorkiem-wokół brzegu i na klapkach kieszeni. w Europie najlepszymi pracowniami hafciarskimi znajdowały się we Francji i Anglii.

To charakterystyczna krótka kamizelka z końca XVIII wieku. Przód jest wykonany z jedwabnego atłasu w kolorze kości słoniowej – bardzo modnym wtedy kolorze, misternie zdobiona kolorowymi haftami, które kontrastują z jasnym atłasem. Było wtedy modne noszenie jasnych kamizelek do kontrastujących ciemnych habit.

Od XVI wieku strój męski był kolorowy, mężczyźni byli niczym barwne ptaki. W drugiej połowie XIX wieku ubranie męskie stawało się w ciemniejsze w kolorze. Ten egzemplarz pochodzi z przełomów wieków, gdzie barwne kamizelki zostały zastąpione jednolitym kolorem w całości. Występowały dwa rodzaje krojów kamizelek jednorzędowe lub dwurzędowe.

Na początku XX wieku, kiedy ubranie gentlemanów w kolorze stało się jednolite – zarysował się dokładny podział garderoby męskiej na formalne, służbowe i sportowe. Kamizelka na zdjęciu jest częścią jednolitego prawdopodobnie kompletu służbowego przeznaczonego do pracy w kantorze (biurze) lub innej pracy urzędniczej. Ubranie dzienne formalne wtedy składało się z surduta i żakietu, chodzono w tym na wszystkie okazje poza wieczorami (wtedy obowiązywała inna zasada).

Zaraz po I Wojnie Światowej surdut i żakiet zastąpiono wygodniejszym w użytkowaniu ubraniem. Kamizelka ze zdjęcia pochodzi z trzyczęściowego garnituru codziennego.
Bardzo popularnego i standardowego w okresie międzywojennym.

W dwudziestoleciu międzywojennym we wszystkich kontynentach do uprawiania sportu (myślistwo, hipika, turystyka) wkładano garnitur sportowy,
szyto go z wełny typu tweed, najczęściej był trzyczęściowy. Ów egzemplarz kamizelki jest częścią takiego garnituru.

Na początku lat 30. Książę Walii wprowadził odpięty guzik w kamizelce i w marynarce. Ta zasada po wojnie zaczęła obowiązywać na całym w świecie.
Kamizelka ze zdjęcia pochodzi z zestawu sportowego. Widać tu dobrze odpiętego guzika, którego nie da się zapiąć.

W latach 60. i 70. zaczęto urozmaicać garderobę męską, zmieniano krój, kolor i rodzaj tkanin, rezygnowano z wysokogatunkowych wełen na rzecz jaskrawych mieszanek i sztucznych.
Odchodzono od standardowego wykończenia ubrań. Przykład na zdjęciu ma nietypowe rozmieszczenie guzików i wymyślny kształt klapek przy kieszeniach

Ten tradycyjny model nazywa się kamizelką do polowania hunt vest. Jest nieodzowny, jeśli chcemy wyglądać szykownie podczas przejażdżki lub polowania. Przód kamizelki jest uszyty z grubego wełnianego filcu, aby właściciela chronić przed zimnem, a plecy czasami ozdobione są w kratę Tarrersall. Oprócz karmelowego koloru najpopularniejszymi kolorami był czerwony, zielony butelkowy i żółto-kanarkowy.

Kamizelka do garderoby wieczorowej

Kamizelkę wyróżniamy osobno do fraka i smokingu. Pierwszym strojem wieczorowym był frak, do którego na początku XIX wieku noszono kamizelki jedwabne, barwne żakardy lub drobne haftowane desenie. W połowie wieku zaczęto nosić jasne kamizelki z jedwabiu lub bawełny. W kamizelce frakowej dekolt uformował się w literę U a z biegiem czasu, pojawił się w kształcie V. Na początku XX wieku tak jak współcześnie, dżentelmeni nosili białe kamizelki do fraka. Służba nosiła czarne, aby mogli się wyróżniać. Ciekawostką może być fakt, że przez kilka lat wśród dżentelmenów panowała moda męska na czarne frakowe kamizelki, lecz szybko przeminęła. Czarne zostały przypisane smokingowi. Kamizelka posiadała kieszenie bez klapek, które były przeznaczone do noszenia zegarka, a w niektórych przypadkach posiadały dodatkową dziurkę pośrodku do przypięcia dewizki. Dzisiaj biała kamizelka z bawełnianej piki to podstawowy element fraka. Współcześnie mężczyźni wolą zakładać do smokingu zamiast czarnej kamizelki tzw. pas hiszpański, który wywodzi się z Indii. Jest to adaptacja szarfy wiązanej wokół pasa. W latach 60. XX wieku czarna kamizelka smokingowa ostatecznie została wyparta przez pas. Mężczyźni uznający klasyczną modę, do smokingu wybiorą jednak kamizelkę. Ten podstawowy element męskiej garderoby stał się bardziej stonowany, z mniejszą ilością kolorów i ozdób. Kamizelka nadal pozostaje elegancką częścią męskiej garderoby jako stylowy dodatek.

Na przełomie XIX i XX wieku modne było noszenie czarnej kamizelki do fraka zamiast dotychczas noszonej białej, ale szybko zrezygnowano z tego i powrócono do białej kamizelki.

Do fraka od końca XIX wieku nosi się białą kamizelkę. Na początku szyto je z różnych szlachetnych materiałów od XX wieku zaczętą je głównie szyć z białej piki bawełnianej. Na zdjęciu jest kamizelka frakowa z piki z dekoltem „U”. Tego typu dekolt był używany na początku XX wieku do pierwszej wojny, potem zaczęto szyć kamizelki z dekoltem „V”. Czarną kamizelkę w okresie międzywojennym zaczęto nosić do smokingu. Konserwatyści do smokingu zakładali białe dwurzędowe.

Rycina z lat 30. przedstawia popularne w tym okresie kroje kamizelek frakowych. Zwraca uwagę fakt, że kamizelki nie mają pleców. Ten patent powstał w latach międzywojennych, aby Pan nie grzał się podczas tańczenia do nowej wtedy powstałej szybkiej muzyki Charleston, Jazz, a potem Swing.

Przykład czarnej kamizelki smokingowej bez pleców, z tyłu jest połączona pasami na wysokości karku i na wysokości pasa.

Przez wiele lat kamizelka była głównie częścią garnituru męskiego. Z czasem stała się samodzielną częścią ubrania. Posłużyła jako, element rozpoznawczy Cocney, grupy społecznej ze wschodniego Londynu. Charakterystyczne było doszywanie do kamizelki kolorowych guzików w różne kształty tzw. „Cockney Accent”

Szelki dla wygodnych

Historia szelek sięga czasów wcześniejszych niż kamizelka. Stworzono je zasadniczo dla wygody niż dla mody. Zadebiutowały pod koniec XVIII wieku za sprawą angielskiej firmy Albert Thurston, która niezmiennie produkuje je od 1820 roku. Szelki męskie to po prostu paski noszone na ramionach, a ich głównym zadaniem jest utrzymanie spodni na odpowiedniej wysokości. Jeszcze na początku XX wieku były obowiązkowym elementem ubioru. Dzięki nim spodnie zbytnio nie opadały. Doceniali to szczególnie otyli panowie, dla których były wręcz koniecznością. Spopularyzowano je głównie w USA i Anglii. W przypadku amerykanów może to wynikać z praktyczności. W Anglii z kolei wiąże się z tradycją. Polacy natomiast upodobali sobie pasek. Szelki można czasem spotkać u niektórych sprzedawców z odzieżą męską lub u angielszczonych dandysów. W Ameryce za ojca szelek uważany jest Samuel Clemens, który wynalazł swój patent, nazywając je „regulowanymi i odpinanymi paskami do odzieży”. Zmodyfikował on szelki metalowymi klipsami do pończoch, aby nie wymagały zapinania guzików. Clemens przyjął później pseudonim literacki Mark Twain. W czasie wojny żołnierze musieli nosić w okopach ciaśniejsze i bardziej praktyczne spodnie, które podtrzymywali paskiem. Ta decyzja zaowocowała mniejszym popytem na szelki. Po II Wojnie Światowej już na stałe weszła moda na pasek. Najdłużej z szelkami nie rozstawali się mężczyźni z klasy robotniczej ze względów praktycznych.

Tak jak pisałem wcześniej, szelki zaczęto nosić na początku XIX wieku, pierwsze miały formę pasów noszonych przez ramię. Przyozdabiano je kolorowym haftem naszywanym na pasy z giemzy (skóra koźla).

W pierwszych dekadach XX wieku pojawiła się wersja uproszczona. Podwójny podszywany pas z giemzy zastąpiono jednym, z tyłu pojawiły się pasy z elastycznej gumy. Nadal przypinano szelki do spodni na guziki. Pojawiły się regulatory wysokości z ręcznie polerowanego mosiądzu.

W okresie międzywojennym zaczęto rozpowszechniać nowe materiały takie jak kauczuk i guma, zrezygnowano z drogich skór w pasach nośnych, haftów, na rzecz druku i żakardu. Przez to szelki stały się bardziej dostępne i tańsze. Elastycznym materiałem zastąpiono uszka które, zawsze były wykonane ze skóry. Trzeba zwrócić uwagę na napy w łączeniach z uszkami. Ten patent był wykorzystywany do pojawienia się klipsów, umożliwiał szybkie odpięcie spodni. Ten egzemplarz jest z lat 20. z XX wieku.

Szelki z lat 30-tych. XX wieku. Elastyczne pasy nośne wykonano z żakardu. Skórzane uszka do zapinania zdobione są tłoczeniami – blaszano-niklowane regulatory są zdobione w stylu Art Deco.

Ten typ szelek był ekskluzywniejszą wersją. Uszka do zapinania do spodni są wykonane z bawełnianej plecionej taśmy. Tego typu szelki były wykorzystywane w niemieckim wojsku przez oficerów w latach 30. i 40. XX wieku.

Klasyczne szelki z drukowanymi pasami nośnymi i skórzanymi uszkami. Ten egzemplarz jest powojenny, pomimo że w tamtych latach na całym świecie rozpowszechniły się wygodniejsze w użytkowaniu szelki na metalowe klipsy do przypinania do spodni, sporadycznie były robione klasyczne szelki w Europie wschodniej.

Po tym, jak szelki na klipsy rozpowszechniły się na całym świecie a klasyczne szelki „na guziki” odeszły do lamusa, to nadal były powszechne w kręgach konserwatywnych np. Anglii i USA. Na przełomie lat 80. i 90. w sferach establishmentu Amerykańskiego było modne noszenie wzorzystych szelek. Ta para pochodzi z lat 90-tych XX wieku.

Dzisiaj klasyczne szelki powracają tryumfalnie „na salony” za pośrednictwem nowej fali Dandyzmu. Każdym szanującym się w sklepie z odzieżą męską można znaleźć tego typu szelki w różnych kolorach i wzorach. Z możliwością wybrania czy to będą klasyczne, czy na metalowe klipsy, zamiast nap są knopiki które, ułatwiają wymianę. Szelki ze zdjęcia powyżej należą do oferty sklepu pewienpan.pl

Jak nosić szelki?

Szelki przede wszystkim noszono skryte pod marynarką i kamizelką, z tego względu, iż traktowano je jako rodzaj bielizny. Współcześnie przy mniej oficjalnych strojach nie jest to wymagane, natomiast przy formalnym stroju jest to konieczność. Gdy kamizelka wychodziła z mody; coraz więcej mężczyzny rezygnowało z szelek. Żeby szelki prezentowały się stylowo, potrzeba również dopasować inne elementy ubioru m.in. spodnie w kant i koszulę. Mogą stanowić dodatek do męskiej stylizacji retro, np. nawiązując do elegancji lat 20 i 30. XX wieku. Najlepiej nosić je do spodni z wysokim stanem, które wówczas będą wyglądały optycznie na dłuższe. Szelki stały się symbolem stylu i okazjonalnej wizytówki „Hipsterów”. Jest to trochę ironiczne, bo kiedyś szelki były symbolem gorszej pozycji społecznej. Bez środków finansowych nie można było pozwolić sobie na szyte na miarę spodnie, przez co szelki nie spełniały swojego zadania

Sposoby zapinania i noszenia

Szelki różnią się przede wszystkim sposobem ich zapinania. Wyróżniamy trzy podstawowe typy:

X – zapinane na krzyż

Y – dwa ramiączka z przodu łączące się w jedno z tyłu

H – ramiączka połączone ze sobą równolegle

Istnieją również szelki w paski, ze skóry, jedwabiu, Oxford, gumy, żakardu i inne. Przypinano od 18 wieku za pomocą guzików przyszytych do spodni. Guziki mogły być przyszyte od wewnętrznej lub zewnętrznej strony spodni. Dziś popularne są szelki na klipsy, które przyjęły się na stałe w latach 60.XX wieku. Współcześni dandysi przypominają nam o klasycznych szelkach zapinanych na guziki. Obecnie można znaleźć wiele wzorów i kolorów. Kiedyś niepozorny i niewidoczny element męskiej stylizacji – stał się pożądaną częścią garderoby

autor: Juliusz Zieliński

pod redakcja: Kinga Kuryła